1️⃣ Bellek:
Kaynak:
Bilgisayarlarda kullanılan bellekler, bilgileri depolayan aygıtlardır.
Bilgisayarın çalışması için gerekli veriler ve komutlar, işlemcinin hızlıca erişebilmesi amacıyla belleklere yüklenir.
Bellekler, veriyi saklama türüne ve erişim hızına göre farklılık gösterir.
Belleklerde üç temel kavram bulunur:
🔹 1. Erişim Süresi:
Veriye ulaşmak için geçen süredir. Ne kadar kısa olursa bellek o kadar hızlıdır.
🔹 2. Veri Aktarım Hızı:
Birim zamanda taşınabilen veri miktarıdır.
🔹 3. Kapasite:
Belleğin saklayabileceği toplam veri miktarıdır.
2️⃣ Bellek Çeşitleri
ROM – RAM
⭐ A. ROM (Read Only Memory – Salt Okunur Bellek)
- Elektrik kesilse bile bilgiler silinmez.
- Üretim sırasında kalıcı olarak yazılır.
- Sistem açılışında kullanılan temel bilgileri içerir.
- Kullanıcı tarafından değiştirilemez (bazı türler hariç).
ROM Türleri:
- PROM: Bir kez programlanabilir. (Yazılmayacak)
- EPROM: UV ışıkla silinebilir. (Yazılmayacak)
- EEPROM: Elektriksel olarak silinip yazılabilir.
- Flash Bellekler: Günümüzde yaygın olarak kullanılan flash bellekler aslında ROM bellek çeşididir. Bunun için ayrıca bir devre kartına ihtiyaç duymadan bilgisayar ile programlanabilir
- ROM’dur. Bundan dolayı bazı kaynaklarda flash bellek EEPROM olarak da adlandırılır
⭐ B. RAM (Random Access Memory – Rastgele Erişimli Bellek)
- Bilgisayarın geçici olarak saklandığı bellektir.
- Elektrik kesildiğinde bilgiler silinir.
- İşlemcinin aktif olarak kullandığı programlar RAM’de tutulur.
- RAM belleğin kapasitesini ölçmek için “bayt” ölçü birimi kullanılır.
- 1 Bayt (B) = 8 Bit
- 1.024 Bayt = 1 Kilobayt (KB)
- 1.024 KB = 1 Megabayt (MB)
- 1.024 MB = 1 Gigabayt (GB)
- 1.024 GB =1 Terabayt (TB)
RAM Türleri:
🔹 1. SRAM (Statik RAM)
- Çok hızlıdır.
- Genellikle işlemcilerin içinde önbellek (cache) olarak kullanılır.
- Nor gate yapısındadır.
- Pahalıdır ve kapasitesi küçüktür.
🔹 2. DRAM (Dinamik RAM)
- Bilgiyi sürekli yenileyerek tutar.
- SRAM’e göre daha yavaştır fakat çok ucuzdur.
- Günümüzde bilgisayar ana bellekleri DRAM temellidir.
DRAM’in geliştirilmiş türleri:
- SDRAM
- DDR, DDR2, DDR3, DDR4, DDR5
- SDRAM: Senkron dinamik rastgele erişimli bellektir. Performansı büyük miktarda arttırmak için seri
- çekim modundan yararlanan bellek çeşididir.
- DDR SDRAM: Çift veri hızı eş zamanlı dinamik RAM çeşididir. SDRAM gibi çalışır ancak daha yüksek
- bant genişliğine sahiptir. Bu nedenle daha yüksek hızda çalışabilir. Günümüzde en yaygın kullanılan
- bellek türüdür. DDR2, DDR3, DDR4 ve DDR5 gibi çeşitleri vardır. Bu RAM çeşitlerinin pim uçları birbiri ile
- uyumlu olmadığı için yuvaları farklıdır. Bu RAM’lerin çalışma hızları şöyledir:
- DDR2 RAM’ler 400-1.066 MHz arasında çalışma hızına sahiptir.
- DDR3 RAM’ler 800-2.133 MHz arasında çalışma hızına sahiptir.
- DDR4 RAM’ler 1.600-3.200 MHz arasında çalışma hızına sahiptir.
- DDR5 RAM’ler 3.200-6.400 MHz arasında çalışma hızına sahiptir
Her yeni DDR sürümü:
✔ Daha hızlı
✔ Daha düşük enerji tüketimli
✔ Daha yüksek bant genişliğine sahiptir
Kaynak:
3️⃣ Bellek Seçimi (Sayfa 76)
Bilgisayara bellek eklerken aşağıdakilere dikkat edilmelidir:
Bellek seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
- Anakartın desteklediği RAM tipi seçilmelidir (DDR3 veya DDR4 gibi).
- Seçilen RAM hızı, anakartın veri aktarım hızı sınırları içinde olmalıdır.
- Kapasite ne kadar fazla ise o kadar faydalıdır. Ancak anakartın desteklediği en yüksek bellek miktarı
aşılmamalıdır. - Fiyat ve performansa dikkat edilmelidir. Aynı performansın elde edilebileceği bir RAM bellek,
daha fazla para ödemeden alınmalıdır.
✔ Anakart ile uyum
Her anakart belirli DDR türünü destekler. Örneğin DDR3 yuvasına DDR4 takılamaz.
✔ Hız (MHz)
Belleğin hızının anakart tarafından desteklenmesi gerekir.
✔ Kapasite (GB)
Daha yüksek kapasite, daha fazla programın aynı anda çalışmasına imkân tanır.
✔ Kanal Türü (Single/Dual Channel)
Dual channel kullanımında bellek erişimi daha hızlıdır.
✔ Pin Yapısı
Notebook ve masaüstü RAM’leri aynı değildir:
- Masaüstü: DIMM
- Notebook: SO-DIMM
Kaynak:
4️⃣ Bellek Montajı (Sayfa 77)
Bellek takma adımları:
1️⃣ Bilgisayarın fişi çekilir.
2️⃣ Statik elektriği boşaltmak için metal bir yüzeye dokunulur.
3️⃣ RAM yuvasının mandalları açılır.
4️⃣ Bellek modülü yuvaya doğru yönde yerleştirilir.
Çentik sayesinde ters takılamaz.
5️⃣ Bastırıldığında mandallar otomatik olarak kapanır.
6️⃣ Bilgisayar açılarak RAM’in tanınıp tanınmadığı kontrol edilir.
Kaynak:
📌 KISA ÖZET
| Bellek Türü | Özellik |
|---|---|
| ROM | Kalıcı, silinmez bilgiler |
| RAM | Geçici, işlemcinin çalışma alanı |
| SRAM | Çok hızlı, pahalı, işlemci önbelleği |
| DRAM | Yavaş ama ucuz, ana belleklerde kullanılır |
| DDR RAM | Güncel standartlar (DDR3–DDR5) |
GENİŞLEME YUVASI KARTLARI
Anakart üzerinde bulunan PCI, PCIe, AGP gibi genişleme yuvalarına takılan donanım kartlarına verilengenel bir isimdir.
EKRAN KARTI
Görüntü verilerini işlemek üzere bilgisayara takılan bir donanım bileşenidir.
Ekran kartları farklı çıkış portlarına sahiptir. Bunlar; VGA, DVI, HDMI ve display portlarıdır.
Ekran Kartı Yapısı ve Çalışması
Grafik İşlemci (GPU): Görüntüyü işleyen birimdir. Bilgisayar işlemcisine benzemektedir. Grafik oluşturmak için gerekli olan karmaşık matematiksel ve geometrik hesaplamaları gerçekleştirmek için özel olarak tasarlanmıştır.
Video RAM: GPU görüntüyü meydana getirirken işlenen verileri tutmak için bir yere ihtiyaç duyar. Bu kısım video RAM’ dir.
RAMDAC (Dijital-Analog Dönüştürücü): Video RAM’ den gelen verilerin monitöre aktarılması için dijitalden analog sinyale dönüşüm işlemini gerçekleştirir
Ekran Kartı Seçimi
Daha fazla görüntü kalitesi ve yönetilebilirlik gerekirse düşük bütçeli, orta bütçeli ve yüksek bütçeli ekran kartı seçenekleri mevcuttur.
Ses Kartı
Ses, analog bir sinyaldir. İnsanlar, havanın titreşmesi sonucunda sesi işitebilir. Bilgisayarlar ise sadece 1 ve 0 verisinden oluşan dijital veriler ile haberleşmektedir. Bu nedenle ses kartı; bilgisayarın ürettiği dijital sinyalleri analog sinyallere, dış ortamdaki analog ses sinyallerini de dijital sinyallere çeviren donanım bileşenidir.
Günümüzde ses kartları da ekran kartları gibi anakart üreticileri tarafından tümleşik olarak (onboard) sunulmaktadır.
Ethernet Kartı
Bilgisayarlar arası bilgi alışverişine imkân veren yapıya bilgisayar ağı denir. Ethernet kartları, aralarında kısa mesafe olan (yerel seviye) bilgisayarların birbiriyle haberleşmesi için ihtiyaç duyulan donanım parçasıdır.
Ethernet kartına ayrıca ağ bağdaştırıcısı, ağ kartı, LAN kartı da denilmektedir.
Ayrıca kablosuz iletişim kurabilen kablosuz(Wi-Fi) Ethernet kartları da mevcuttur.
3.5. DİSK SÜRÜCÜLER
Bilgisayarlarda programların ve verilerin depolandığı donanımlardır. Masaüstü, dizüstü ve sunucularda mutlaka bir veya birden fazla disk bulunur.
3.5.1. Sabit Sürücüler
Verilerin kalıcı olarak saklandığı en önemli depolama birimleridir. İki tür sabit disk sürücüsü vardır:
1) Manyetik Plakalı Sabit Diskler (HDD)
- Genellikle SATA teknolojisi kullanır.
- İçinde manyetik plakalar, motor, okuma-yazma kafası bulunur.
- Plakalar RPM (dakikadaki dönüş sayısı) ile ifade edilen hızlarda döner:
→ 5400 / 7200 / 10000 / 15000 RPM - RPM arttıkça disk performansı yükselir.
- Plakalar üzerinde:
- İz (track)
- Sektör
- Küme (cluster)
bulunur.
- Sesli çalışır, darbelere karşı hassastır.
- Kapasiteleri yüksektir (ör. 4–8 TB).
2) SSD Sürücüler (Solid State Drive)
- USB belleklere benzer flash bellek yapısında çalışır.
- Mekanik parça yoktur → daha dayanıklı, sessiz, hızlı, az ısınır, az güç tüketir.
- Türleri:
- 2.5″ SSD
- mSATA
- M.2 SSD (B key, M key, B&M key çeşitleri)
- Dezavantajı: Fiyatı HDD’ye göre daha yüksektir.
HDD – SSD Karşılaştırmasının Özeti
| Özellik | SSD | HDD |
|---|---|---|
| Hız | Çok yüksek | Daha düşük |
| Dayanıklılık | Yüksek | Düşük |
| Güç tüketimi | Az | Fazla |
| Gürültü | Sessiz | Gürültülü |
| Isınma | Az | Fazla |
| Fiyat | Yüksek | Düşük |
| Kapasite | Orta | Çok yüksek |
3.5.2. Sabit Disk Sürücü Kabloları
- PATA (IDE):
- 40 veya 80 pin
- 133 MB/sn hız
- Geniş, eski teknoloji
- SATA:
- 7 pin
- Daha hızlı (yaklaşık 2 GB/sn)
- Günümüzde en yaygın
3.5.3. Sabit Disk Seçimi
Seçim yaparken ihtiyaçlara göre değerlendirilir:
- Hız önemliyse → SSD
- Kapasite ve uygun fiyat önemliyse → HDD
- İkisi bir arada da kullanılabilir (SSD → işletim sistemi, HDD → dosyalar).
3.5.4. Sabit Disk Montajı
(M.2 SSD’ler hariç) kablo ile bağlanır.
- SATA veri kablosu diske takılır.
- Diğer ucu anakarta takılır.
- PATA disk kullanılıyorsa PATA kablosu takılır.
- PATA kablosunun diğer ucu anakarta takılır.
ÖZET – 3.6 OPTİK SÜRÜCÜLER
Verilerin ışık (lazer) kullanılarak okunduğu ve yazıldığı depolama birimleridir.
Optik sürücü türleri → CD, DVD, BluRay
3.6.1. CD Sürücüler
- Sadece CD okuyan cihaz → CD-ROM
- CD yazabilen sürücü → CD-Writer
- Medya türleri:
- CD (Üretimde yazılmış)
- CD-R (1 kez yazılabilir)
- CD-RW (defalarca yazılabilir)
- Kapasite: 700 MB
3.6.2. DVD Sürücüler
- Hem CD hem DVD okuyabilir.
- DVD’ler tek/çift katmanlı ve tek/çift yüzeyli olabilir.
- Kapasiteler:
- Tek katmanlı: 4.7 GB
- Çift katmanlı: 8.5 GB
- Çift yüz – çift katman: 17 GB
3.6.3. BluRay Sürücüler
- Mavi lazer teknolojisi kullanır (adı buradan gelir).
- Yüksek çözünürlüklü filmler için geliştirilmiştir.
- Kapasite:
- Tek katman: 27 GB
- Çift katman: 54 GB
Kısa Özet Cümlelerle Tekrar
BluRay → 27–54 GB
HDD → mekanik, ucuz, yüksek kapasiteli
SSD → hızlı, dayanıklı, sessiz, pahalı
SATA → güncel veri kablosu
PATA → eski, geniş kablo
CD → 700 MB
DVD → 4.7–17 GB
